School at Sea: interview met kapitein Samuel Dubois

Trouwe lezers weten dat EOC het jaarlijkse School at Sea-project een warm hart toedraagt. Ter voorbereiding van de volgende lichting jongeren die met de driemaster Thalassa naar de Cariben vertrekt, interviewen wij kapitein Samuel Dubois. ‘We kunnen als mens heel veel, maar de zee blijft toch de baas.’

Kapitein Dubois (1985) mag inmiddels een ‘oude rot in het vak’ genoemd worden, want dit jaar staat hij voor de tiende maal aan het roer van de Tall Ship. In al die jaren heeft hij talloze interessante situaties meegemaakt, want het is natuurlijk een hele opgave: een klas vol gemotiveerde maar jonge deelnemers veilig de oceaan over loodsen en zeemansdiscipline bijbrengen.

KAN DE KAPITEIN VAN DE THALASSA ZICHZELF KORT VOORSTELLEN?

‘Natuurlijk. Ik ben Sam Dubois en ik vaar sinds 2014 voor School at Sea. De eerste twee jaar als stuurman, daarna als kapitein. Ik had het geluk om de juiste mensen tegen te komen, en organisator Monique Touw heeft mij toen gevraagd voor die rol. Een buitenkans. Wat betreft mijn opleiding, op de middelbare school richtte ik mij aanvankelijk op lichamelijke opvoeding en sport. Daarna volgde ik een voorbereidend jaar wiskunde en ging ik naar de Hogere Zeevaartschool in Antwerpen. Na een zwaar sportongeluk besloot ik om mijn hart te volgen. Ik ging naar de zeevaartschool in Enkhuizen, een meer praktische opleiding voor de zeilvaart, en heb daarna op allerlei schepen gevaren: de Morgenster, de Regina Maris, de Tecla en nu de Thalassa.’

WAT TROK U AAN IN DE SCHEEPVAART?

‘Zeilen was van kleins af aan een passie voor me. Mijn eerste avontuur was een oversteek naar Engeland, toen ik een jaar of zestien was. Mijn oom, waarmee ik wedstrijd zeilde, had een bootje verkocht en die moest naar Ipswich. Of ik mee wilde gaan? Op de reis ging ik op enig moment even liggen om te slapen, maar na een halfuur werd ik gevraagd de zeilwissel te doen. Op het moment dat ik naar buiten liep, voer er een driemaster voorbij. Dat was zo indrukwekkend, het was een openbaring: “Dat kan dus ook!”. Die zomer nam ik deel aan de Tall Ship races en de volgende zomervakantie ben ik als matroos begonnen.’

U BLIJFT JAAR NA JAAR BETROKKEN BIJ SCHOOL AT SEA, WAT MAAKT HET ZO BIJZONDER?

‘Zodra iedereen aan boord komt en je de haven uit bent, gebeurt er iets. Je bent ineens aangewezen op elkaar. Dat is het meest krachtige instrument van School at Sea. Bij vergelijkbare projecten op een berg, bos of woestijn, kun je in theorie altijd vertrekken. Op zee gaat dat niet, je kunt niet weg. We kunnen als mens heel veel, maar de zee blijft toch de baas. Dus je moet je problemen oplossen. Dat is in het begin heel erg wennen voor de deelnemers, maar ze komen erachter dat het ook fijn is om verantwoordelijkheid te nemen voor jezelf en de groep. Onze maatschappij is vrij betuttelend, aan boord is dat heel anders. Jij hebt een probleem, jij moet ermee dealen en het hele team draagt daar zorg voor. Zodra ze dat snappen, loopt alles op rolletjes.’

‘Ik zie ze echt groeien en dat gaat heel snel. In het begin zijn er altijd wel enkele deelnemers die respectloos omgaan met het schip of met elkaar. Net als op school, plakken ze kauwgom onder tafels. Het verschil met school is dat ze er hier niet mee weg komen. Ik heb maar zes maanden de tijd met ze, dus ik stel duidelijke grenzen en spreek hen meteen aan op ongewenst gedrag. Dat heeft ook met veiligheid te maken. Daar verschieten ze wel van, maar achteraf krijg ik te horen dat het fijn is dat het zo helder wordt gesteld. Het is een andere structuur dan in de maatschappij. Geen “ja, maar”. Ik lees soms stukjes van oud-School at Sea’ers op LinkedIn met de strekking: “Ik zie nu pas wat de docenten daar voor me hebben betekend.” Oud-deelnemers komen in hun vrije tijd ook regelmatig meehelpen met het onderhoud van de Thalassa. Dat zegt iets over de band die je opbouwt met elkaar en het schip.’

EEN BELANGRIJK MOMENT OP DE REIS ZIJN DE SCHEEPSOVERNAMES. HOE WERKEN DIE?

‘Op deze momenten laten we het reilen en zeilen van de Thalassa letterlijk over aan de jongeren. De eerste scheepsovername gebeurt al zodra we op Dominica zijn, na ongeveer twee maanden reizen. Iedereen moet een cv opbouwen en langskomen voor een gesprek om te solliciteren voor een rol: stuurman, kapitein, machinist, bakker, chef in de keuken… Gedurende driehonderd tot vierhonderd nautische mijlen, afhankelijk van het weerbericht, nemen ze dan het schip over. De officiële bemanning doet echt een stap terug en staat alleen klaar om in te grijpen als het fout gaat. Het is verbazingwekkend om te zien hoe een groep van 15- of 16-jarigen dit voor elkaar krijgt. Zelfs complexe manoeuvres. Of ze bereiden waanzinnige maaltijden. Het respect dat ze dan voor elkaar hebben. En dat is alleen maar omdat ze een bepaalde verantwoordelijkheid krijgen. Daar draait School at Sea voor mij om.’

ZIJN DE SCHOLIEREN IN DIE TIEN JAAR VERANDERD QUA SAMENSTELLING OF ATTITUDE?

‘Ik heb het idee dat de maatschappij nog ietsje individualistischer is geworden. Er verstrijkt tegenwoordig meer tijd voordat de groep samenhang vindt. De jongeren zijn er wel voor elkaar, maar het blijft een poos oppervlakkig. Eigenlijk moet er eerst iets aan boord gebeuren dat impact maakt. Iemand die naar huis moet vanwege ziekte of ernstige heimwee, of buitengewoon slecht weer. Iets waar je samen doorheen moet, dat bouwt een band op. Dan pas treedt er verandering op. Wij als organisatie wegen dat continu af: we willen eigenlijk alles perfect verzorgen, maar daarmee neem je ook de onverwachte dingen weg die juist effectief kunnen zijn. Het is zoeken naar de juiste balans.’

DE INSCHEEPWEEK START OP 19 OKTOBER 2025. WAT GEBEURT ER OP DIE DAG EN HOE SPANNEND ZIJN DIE EERSTE MOMENTEN?

‘Als ik terugkijk op de afgelopen tien jaar, dan draaien die eerste momenten vooral om het definitieve afscheid dat de jongeren nemen. Van hun ouders en hun oude leventje. Iedereen die meegaat, heeft daar natuurlijk hard voor gewerkt en zich lang op voor kunnen bereiden, maar toch is er altijd spanning. Daar wordt op allerlei manieren mee omgegaan. Sommigen kunnen de nachten van tevoren niet slapen, of durven juist ineens niet meer aan boord te gaan als het zover is. Op die eerste dag wordt er gelachen en er zijn tranen. Sommigen trekken de kar, willen juist te veel meteen doen. Wij als bemanning houden dat allemaal bij elkaar. En soms gebeurt er iets dat je totaal niet aan zag komen: zo was er ooit iemand zó verliefd, dat die na een week weer naar huis wilde.’

DE REIS DUURT EEN HALFJAAR, DAARNA BENT U WEER THUIS. HEEFT U DAN ZES MAANDEN VAKANTIE?

‘Ik heb een vast dienstverband op de Thalassa, maar dat behelst zeer zeker meer dan enkel het kapiteinswerk tijdens de tocht. Denk ook aan het onderhoud dat erbij komt kijken, de reparaties, het schilderwerk. School at Sea zelf duurt zes maanden, maar de voorbereiding begint al in september en het onderhoud gaat na terugkomst in april door tot ver in mei. Ongeveer acht maanden in totaal. Tussendoor heb ik inderdaad vakantie, maar vergeet niet dat ik de rest van de tijd geen vrij weekend heb! Ik moet echter toegeven dat het tijdens School at Sea op de rustige momenten ook wel hard genieten is.’

STEL, U WORDT OVERBOORD GESLINGERD EN SPOELT AAN OP EEN ONBEWOOND EILAND. WAT GAAT U DOEN?

‘Toevallig organiseren wij op Panama standaard een survival op een onbewoond eiland, dus die vraag kan ik heel makkelijk beantwoorden. Het eerste en meest belangrijke is altijd zorgen voor schoon water en een vuurtje. Als er andere mensen zijn; tellen dat iedereen er is. En dan maak je er gewoon het beste van, zolang het duurt. Je zit eerst in overlevingsmodus, daarna bekijk je hoe je van het eiland komt.’

HEEFT U TOT SLOT NOG IETS DAT U WILT MEEGEVEN?

‘Ik zou graag heel duidelijk willen benadrukken dat School at Sea voor iedereen is. Door het aanbieden van een fundraisingtraject krijgen deelnemers tools om zelf het benodigde bedrag bij elkaar te krijgen. Daarnaast is er het SaS-fonds waar je een beroep op kunt doen om te helpen met de financiering. EOC draagt hier elk jaar aan bij als sponsor, hier zijn we heel erg blij mee. Het helpt ons om het programma toegankelijk te maken en houden. Iedereen is welkom bij School at Sea.’